Nasilje u porodici

Propisi koji regulišu ovu materiju su:

• Porodični zakon 
• Zakon o sprečavanju nasilja u porodici
• Krivični zakonik
• Opšti protokol o postupanju i saradnji ustanova, organa i organizacija u slučajevima nasilja nad ženama i porodici i u partnerskim odnosima
• Posebni protokol o postupanju policijskih službenika u slučajevima nasilja nad ženama i porodici i u partnerskim odnosima
• Istanbulska konvencija, Konvencija Saveta Evrope o sprečavanju i borbi protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici
• Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda
• Konvencija o pravima deteta
• Zakon o socijalnoj zaštiti

Šta je nasilje u porodici?

Nasilje u porodici jeste ponašanje kojim jedan član porodice ugrožava telesni integritet, duševno zdravlje ili spokojstvo drugog člana porodice. Pod nasiljem u porodici naročito se smatra: nanošenje ili pokušaj nanošenja telesnih povreda, izazivanje straha pretnjom ubistva, prisiljavanje na seksualni odnos, navođenje na seksualni odnos ili seksualni odnos sa licem koje nije navršilo 14 godina života ili nemoćnim licem, ograničavanje slobode kretanja ili komuniciranja sa trećim licima, vređanje i svako drugo drsko, bezobzirno i zlonamerno ponašanje.

Ko su članovi porodice?

Članovima porodice se smatraju supružnici ili bivši supružnici, deca, roditelji i ostali krvni srodnici, lica u tazbinskom ili adoptivnom svojstvu, lica koja žive ili su živela u istom porodičnom odmaćinstvu, vanračni partneri ili bivši vanrbračni partnerei, lica koja su međusobno bila ili su još uvek u emotivnoj ili seksualnoj vezi, odnosno lica koja imaju zajedničko dete ili je ono na putu da bude rođeno. Ovde je potrebno napomenuti da se pod partnerima mogu podrazumevati i lica istog pola.

Koji mehanizmi zaštite žrtvama nasilja u porodici stoje na raspolaganju?

Mehanizmi zaštite žrtvama nasilja u porodici predviđeni su u tri zakona:

• Zakon o sprečavanju nasilja u porodici
• Porodični zakon
• Krivični zakonik

Zaštita se primenjuje kada postoji fizičko nasilje, seksualno nasilje, psihičko nasilje, ekonomsko nasilje a Zakon o sprečavanju nasilja u porodici pruža zaštitu i kada postoji neposredna opasnost od nasilja.

Zakon o sprečavanju nasilja u porodici

Kod primene Zakona o sprečavanju nasilja u porodici, postupak se pokreće pred policijom tako što se prijava podnosi nadležnoj policijskoj stanici. U svakom konkretnom slučaju procenjuju se rizici radi utvrđenja da li postoji neposredna opasnost od nasilja u porodici, bez obzira da li je ta opasnost već nastupila. U tom smislu daju se podaci o tome da li je nasilje ranije vršeno, da li postoje pretnje ubistvom, da li nasilnik poseduje oružje, da li je nasilnik mentalno bolestan ili koristi psihoaktivne supstance, da li postoji sukob oko vršenja roditeljskog prava, da li je ranije izrečena hitna mera ili neka od mera predviđenih Porodičnim zakonom, da li žrtva doživljava strah i kako taj strah procenjuje, da li je pokrenuta brakorazvodna parnica, da li je prisutna ljubomora, da li nasilnik prati žrtvu ili je uhodi, kakva je kriminalna istorija nasilnika, i drugo.

Ukoliko se utvrdi postojanja rizika, u tom slučaju policija izreče neku od hitnih mera u trajanju od 48 sati, nakon čega Osnovno javno tužilaštvo procenjuje rizik i može da traži produženje hitne mere za još 30 dana o čemu odluku donosi sud. Hitne mere su privremeno udaljenje iz stana i zabrana kontaktiranja i prilaženja žrtvi. Ukoliko učinilac prekrši izrečeni hitnu meru kazniće se zatvorom do 60 dana.

Porodični zakon

Prema porodičnom zakonu žrtva nasilja u porodici može pokrenuti parnični postupak radi određivanja jedne ili više mera zaštite od nasilja u porodici, kojom se privremeno zabranjuje ili ograničava održavanje ličnih odnosa sa drugim članom porodice. Mere zaštite od nasilaj u porodici su:

• izdavanje naloga za iseljenje iz porodičnog stana ili kuće, bez obzira na pravo svojine odnosno zakupa nepokretnosti;

• izdavanje naloga za useljenje u porodični stan ili kuću, bez obzira na pravo svojine odnosno zakupa nepokretnosti;

• zabrana približavanja članu porodice na određenoj udaljenosti;

• zabrana pristupa u prostor oko mesta stanovanja ili mesta rada člana porodice;

• zabrana daljeg uznemiravanja člana porodice.

Mera zaštite od nasilja u porodici može trajati najviše godinu dana, ali se ista može produžavati sve dok ne prestanu razlozi zbog kojih je bila određena.

Krivični zakonik

Izdvojićemo neka krivična dela u kojima se najčešće pojavljuju članovi porodici kao žrtve: Nasilje u porodici, Proganjanje, Silovanje, Obljuba nad nemoćnim licem, Obljuba nad detetom, Nedozvoljene polne radnje, Polno uznemiravanje, Podvođenje i omogućavanje vršenja polnog odnosa, Posredovanje u vršenju prostitucije, Pirkazivanje, pribavljanje i posedovanje pornografskog materijala i iskorišćavanje maloletnih lica za pornografiju, Navođenje deteta na prisustvovanje polnim radnjama, Zapuštanje i zlostavljanje maloletnog lica, Nedavanje izdržavanja, Kršenje porodičnih obaveza, Rodoskrvnuće, Trgovina ljudima…

Ukoliko žrtva podnese krivičnu prijavu, u tom slučaju može doći do policijskog hapšenja učinioca krivičnog dela i određivanja zadržavanja do 48 sati, nakon čega učiniocu krivičnog dela može biti određen pritvor ili neka druga mera.

Žrtvi krivičnog dela u postupku može biti dodeljen status posebno osetljivog svedoka, dok javnost može biti isključena sa glavnog pretresa. Na taj način posebno se štite žrtve navedenih krivičnih dela.

Koja je uloga Centra za socijalni rad?

Centar za socijalni rad može sam da inicira postupak radi zaštite od nasilja u porodici, daju mišljenja u pokrenutim postupcima, predstavljau pomoćni organ suda tako što na terenu prikupljaju informacije i podatke o žrtvi i porodičnom okruženju, utvrđuju mišljenje deteta. U slučaju nepravilnog postupanja Centra za socijalni radi, postoji mogućnost od Pokrajinskog sekretarijata tražiti da se sprovede nadzor nad njihovim radom.

Koja je uloga advokata u postupcima radi zaštite od nasilja u porodici?

Advokat za porodično pravo i krivično pravo, specijalizovan za zaštitu od nasilja u porodici, informisaće žrtvu o svim mehanizmima zaštite koji joj stoje na raspolaganju i ohrabriti je da zatraži zaštitu. Advokat će podnete sve potrebne inicijalne akte radi pokretanja mehanizama zaštite i iniciraće procesnu zaštitu žrtava. U krivičnom postupku, advokat kao punomoćnik žrtve biće pomoć javnom tužiocu u prikupljanju dokaza i predstavljaće podršku žrtvi u pokrenutom postupku. Ukoliko nasilnik prekrši neku od izrečenih mera, advokat će nadležnim organima prijaviti kršenje radi daljeg procesuiranja nasilnika.

Advokati naše advokatske kancelarije takođe poseduju posebna znanja iz oblasti prava deteta i prestupništva mladih, zbog čega su ovlašćeni da postupaju i kao branioci, odnosno zastupnici maloletnih učinioca krivičnoh dela, odnosno maloleltnih oštećenih lica.

Advokat Anđelković